Aansprakelijkheid werkgever (uitzendbureau) voor ongelukken op het werk

Ongelukken vinden plaats, óók op het werk. Als werkgever (uitzendbureau) bent u er al gauw aansprakelijk voor. Hieronder heb ik de wettelijke regels en recente rechtspraak voor u op een rij gezet.

Aansprakelijk, tenzij

Als werkgever bent u jegens uw werknemer aansprakelijk voor de schade die hij in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij u aantoont 1) dat u de hierna genoemde verplichtingen nagekomen bent of 2) dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van uw werknemer. Op dit laatste ga ik in deze blog niet in.

Wat bent u dan verplicht? U bent verplicht de lokalen waarin en de werktuigen en gereedschappen waarmee u uw werknemer laat werken, zó in te richten en te onderhouden en voor het verrichten van de arbeid zódanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te geven als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat uw werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt.

Als u een ander die niet bij u in dienst is in de uitoefening van uw beroep of bedrijf arbeid laat verrichten, bent u op eenzelfde wijze aansprakelijk voor de schade die die persoon in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt.

Goede arbeidsomstandigheden

Bij het beantwoorden van de vraag of u de hiervóór genoemde verplichtingen jegens uw werknemer nagekomen bent, wordt veelal gekeken naar of u voor goede arbeidsomstandigheden als bedoeld in de Arbowet en het Arbobesluit gezorgd hebt.

Op grond van deze wet bent u verplicht te zorgen voor de veiligheid en de gezondheid van uw werknemer met betrekking tot alle met het werk verbonden aspecten. Hiertoe moet u een beleid voeren dat op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden gericht is.

Bij het voeren van dit arbeidsomstandighedenbeleid bent u verplicht in een inventarisatie en evaluatie schriftelijk vast te leggen, welke risico's de arbeid voor uw werknemer met zich brengt.

U moet ervoor zorgen dat uw werknemer doeltreffend ingelicht wordt over de te verrichten werkzaamheden en de daaraan verbonden risico's, alsook over de maatregelen die erop gericht zijn die risico's te voorkomen of te beperken. Verder moet u ervoor zorgen dat hij doeltreffend en aan zijn taken aangepast onderricht met betrekking tot de arbeidsomstandigheden krijgt. Ten slotte bent u verplicht toezicht te houden op de naleving van de instructies en voorschriften die gericht zijn op het voorkomen of beperken van die risico's.

De te voeren verweren

Uit het bovenstaande is wel duidelijk welke verweren u als werkgever voeren kunt:

- Ik ben de (formele) werkgever niet;

- de schade is niet in de uitoefening van de werkzaamheden geleden;

- ik heb de juiste maatregelen getroffen en doeltreffende aanwijzingen gegeven.

Hieronder bespreek ik kort een aantal recente zaken (alle uit 2019), waaruit blijkt hoe streng de rechter voor u als werkgever is. Laat het een aansporing zijn om nog eens goed naar uw arbeidsomstandighedenbeleid te (laten) kijken.

Oorzaak van ongeval duidelijk vaststellen

Stel om te beginnen de oorzaak ("toedracht") van het ongeval zo gauw mogelijk na het ongeval zo goed mogelijk vast. Want het antwoord op de vraag welke maatregelen u als werkgever redelijkerwijs had moeten treffen, is daar afhankelijk van.

Bijvoorbeeld uw werknemer valt en lijdt daardoor schade. Wanneer de precieze toedracht dan niet meer valt te achterhalen, zal de vraag welke maatregelen u redelijkerwijs had moeten treffen beoordeeld moeten worden in het licht van het feit dat uw werknemer is gevallen en met inachtneming van alle mogelijke oorzaken die daartoe aanleiding kunnen hebben gegeven. Uitspraak van 21 mei 2019.

"Werkzaamheden" en "werkplek" ruim uitgelegd

Doordat uw zorgplicht door de verplichtingen die u op grond van de Arbowet en het Arbobesluit hebt ingevuld wordt, worden de begrippen "werkzaamheden" en "werkplek" ruim uitgelegd.

Een kassière van de Aldi doet ná afronding van haar werkzaamheden en ná sluitingstijd privéboodschappen in haar "eigen" supermarkt en glijdt uit over een nat stuk vloer dat zij nota bene tien minuten daarvóór zélf gedweild had! De kantonrechter vond van niet, maar het gerechtshof vindt dat dit ongeluk haar in de uitoefening van haar werkzaamheden overkomen is. Hierbij overweegt het hof onder andere, dat het filiaal haar werkplek is, dat zij dat nog niet verlaten had en dat artikel 3.2 van het Arbobesluit bepaalt dat arbeidsplaatsen veilig toegankelijk moeten zijn en veilig (moeten) kunnen worden verlaten. Uitspraak van 21 mei 2019.

Hoofdaannemer mede aansprakelijk

Hij die in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf arbeid laat verrichten door een persoon met wie hij geen arbeidsovereenkomst heeft, is overeenkomstig de leden 1 tot en met 3 aansprakelijk voor de schade die deze persoon in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt.

Er is schade aan kassen. A heeft het werk aangenomen om die schade te herstellen. Hij schakelt een onderaannemer B in. Deze op zijn beurt schakelt een aantal zzp-ers in, waaronder C, die ernstig schade lijdt doordat een stuk glas op zijn onderarm valt. C stelt A aansprakelijk.

Hij krijgt van de rechter gelijk. "Het behoort tot de taak van A als hoofdaannemer om ervoor te zorgen dat de door haar aangenomen werkzaamheden veilig worden uitgevoerd en zij is verantwoordelijk voor de veiligheid van de arbeidsplaats." De rechter was wél van oordeel dat de schade grotendeels aan de onderaannemer toe te rekenen was en om deze reden diende die 70% van de schade te dragen. Uitspraak van 16 april 2019.

Waarom is deze hoofdaannemer, die geen werkgever van C is, aansprakelijk? Omdat hij C in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf arbeid laat verrichten.

Uitzendbureau aansprakelijk

Werknemer is in dienst bij uitzendbureau A. Dit leent hem uit aan B. Deze stelt hem op haar beurt tewerk bij C. Op het bedrijfsterrein van C overkomt hem een bedrijfsongeval. Hij stelt A aansprakelijk.

De rechter overweegt dat A, nu vaststaat dat er een ongeval op het werk plaatsgevonden heeft, als formele werkgever aansprakelijk is, tenzij zij aantoont dat zij niet in haar zorgplicht tekortgeschoten is. "Daarbij geldt dat A voor een tekortschieten van C en/of B in die zorg als voor eigen tekortschieten aansprakelijk is." A moet er dus (maar) voor zorgen dat hij van C en B voldoende informatie over het ongeval krijgt. Uitspraak van 8 mei 2019.

Deze uitspraak verdient uiteraard de volle aandacht van uitzendbureaus. Het betekent immers dat je je als uitzendbureau goed moet laten informeren over het werk dat de uitzendkracht bij de inlener verrichten gaat en over de inlichtingen en instructies die de inlener daarvoor gegeven heeft.

Mishandelde koerier

Een vrouwelijke koerier van DHL wordt bij het afgeven van een pakket mishandeld. Zij stelt DHL aansprakelijk. Deze verweert zich met de stelling dat de mishandeling buiten op straat plaatsgevonden heeft en dat zij daar geen enkele zeggenschap heeft. De rechter wijst dit verweer af: Bij een koerier moet het begrip werkplek ruim uitgelegd worden.

Dus komt de rechter toe aan de vraag of DHL aan haar zorgplicht voldaan heeft. De werkneemster vindt van niet. Zij wijst erop dat zij alleen tilinstructies gekregen heeft, maar dat zij niet geïnstrueerd is over hoe om te gaan met confrontaties, agressie en risico-adressen.

Hierop biedt de rechter DHL de mogelijkheid de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E), de stukken die betrekking hebben op het verstrekken van instructies omtrent klantvriendelijkheid en andere stukken die betrekking hebben op het creëren van een veilige werkomgeving in het geding te brengen. Uitspraak van 16 januari 2019.

Struikelende hoogwerker

De werknemer in deze zaak verricht met een hoogwerker montagewerkzaamheden en struikelt over een op de vloer van de bak waarin hij staat liggende accuboormachine, die hij daar uiteraard zélf kort tevoren neer gelegd heeft. Tóch wordt de werkgever aansprakelijk gehouden.

Om te beginnen wordt overwogen dat een werkgever zo nodig aanvullende veiligheidsmaatregelen dient te treffen, als hijzelf door de plaats waar de werkzaamheden verricht worden (zoals bij een hoogwerker) geen direct toezicht op de door hem gegeven instructies kan houden.

In de beperkte ruimte van de bak moet de werknemer afwisselend verschillende gereedschappen gebruiken. Bij afwezigheid van een gereedschapsriem en een instructie over de mogelijkheid van het gebruik van de haak van de accuboormachine is het onvermijdelijk en voorzienbaar dat het gereedschap telkens op de vloer neergelegd wordt en zo een struikelrisico vormt. De werkgever had specifieke veiligheidsmaatregelen moeten nemen en specifieke instructies moeten geven, zeker gelet op het hoge risico van het werken op grote hoogte en de lage kosten van doeltreffende maatregelen. Uitspraak van 15 januari 2019.

Zorgplicht jegens derden

Als werkgever ten slotte dient u niet alleen gevaar voor uw werknemers te voorkomen, maar ook voor derden die op of in de buurt van het werk zijn. Indien bij of in rechtstreeks verband met de arbeid die u door uw werknemers laat verrichten in een bedrijf of inrichting of in de onmiddellijke omgeving daarvan gevaar kan ontstaan voor de veiligheid of de gezondheid van andere personen dan die werknemers, moet u immers doeltreffende maatregelen nemen om dat gevaar te voorkomen (artikel 10 van de Arbowet).

Dit artikel 10 is recent in een milieustrafzaak toegepast om tot een veroordeling van het verdachte bedrijf te komen. Een monteur is door een explosie als gevolg van het ontsnappen van de gevaarlijke stof silaan ernstig gewond geraakt. Ten laste gelegd wordt overtreding van artikel 6 lid 1 van de Arbowet: "De werkgever neemt bij het voeren van het arbeidsomstandighedenbeleid de maatregelen die nodig zijn ter voorkoming en beperking van zware ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken en de gevolgen daarvan voor de veiligheid en de gezondheid van de in het bedrijf (...) werkzame werknemers.” Het bedrijf voert onder andere het verweer dat de monteur geen werknemer is. Onder verwijzing naar artikel 10 van de Arbowet wijst de rechter dit verweer af. Uitspraak van 22 mei 2019.

Bijzondere belangstelling

Zaken als hierboven besproken hebben mijn bijzondere belangstelling, nu zij op het snijvlak van mijn specialisaties arbeidsrecht, bestuursrecht en strafrecht liggen. Een ongeluk op het werk kan voor u als werkgever immers leiden tot een claim van uw werknemer die daar schade door lijdt, tot een (hoge) boete van de Inspectie SZW en zelfs tot een strafzaak. Mocht u hier onverhoopt mee te maken krijgen, dan zal ik u graag deskundig adviseren en bijstaan.