Aansprakelijkheid gemeente onder de Wet kwaliteitsborging

Blijft de gemeente aansprakelijk voor falend toezicht? Kan zij wel op de kwaliteitsborger vertrouwen? Wat moet zijn met de risicobeoordeling doen?

Het toezicht op de bouw

De huidige wetgeving is duidelijk: burgemeester en wethouders moeten toezicht houden op de bouw. Dat doen zij door hun bouwinspecteur. Dat die bouwinspecteur al jaren en steeds meer een ingeleende, deskundige particulier was en is, doet aan de formele verplichting en verantwoordelijkheid van het college niet af.

Eén van belangrijkste wijzigingen van de Wet kwaliteitsborging is, dat de wetgeving aan de sinds jaren gegroeide, feitelijke situatie aangepast wordt: burgemeester en wethouders hoeven - in elk geval voor gebouwen die onder de Wet kwaliteitsborging vallen - geen toezicht op de bouw meer te houden. Dit doet de kwaliteitsborger, die op zijn beurt weer onder toezicht van de particuliere instrumentaanbieder staat.

De handhaving van bouwvoorschriften

Het mag dan zo zijn dat het toezicht bij burgemeester en wethouders weggehaald wordt, zij blijven verantwoordelijk voor de handhaving, d.w.z. voor het optreden tegen de overtreding van (bouw)voorschriften. Hoe is dit geregeld? In welke verhouding staan zij en de kwaliteitsborger tot elkaar?

In de huidige wetgeving is geregeld 1) wat je bij een aanvraag om een omgevingsvergunning bouw moet indienen, 2) dat burgemeester wethouders alvorens de vergunning te verlenen aan de hand van die gegevens toetsen of aan de toepasselijke bouwvoorschriften voldaan zal worden - de zogenaamde preventieve toets - en 3) dat de vergunninghouder de bouw gereed moet melden, voordat hij het gebouw in gebruik mag nemen.

Het wetsvoorstel Kwaliteitsborging dat bij de Tweede Kamer ingediend werd, veranderde aan 1) niets. 2) is gewijzigd voor gebouwen die onder de kwaliteitsborging vallen: voor die gebouwen vervalt de preventieve toets. En voor als de bouw af is, wordt geregeld “welke gegevens en bescheiden bij de afronding van de werkzaamheden in het kader van de kwaliteitsborging aan de opdrachtgever dienen te worden verstrekt”. Deze kan die dan voor 3) aan burgemeester en wethouders overhandigen en zo is de cirkel rond.

Toevoeging van de risicobeoordeling …..

Later, bij de mondelinge behandeling in de Tweede Kamer, is evenwel aan 1) via een amendement de “risicobeoordeling” toegevoegd. En dus werd bij de Eerste Kamer een (ook) op dit punt gewijzigd wetsvoorstel ingediend: bij de in te dienen gegevens moet aan burgemeester en wethouders een “risicobeoordeling” van de bouwactiviteit worden verstrekt.

….. zorgt voor veel vragen en discussie

Dat gaf veel stof voor discussie! Hoe moesten burgemeester en wethouders hiermee omgaan? Werd het toezicht door de overheid via een achterdeur toch weer binnengehaald? Zou het werk om toezicht te houden dubbel gedaan gaan worden? Hoe zat het met de kosten? Zouden die van de kwaliteitsborger nog wel door de verlaging van de leges goed gemaakt worden (een punt waarover toch al de nodige twijfel bestaat)?

Het antwoord van de minister

Minister Plasterk heeft in de Memorie van Antwoord van 16 mei jl. heel wat woorden nodig om het uit te leggen en de Eerste-Kamerleden gerust te stellen (als het al gelukt is, want de mondelinge behandeling moet nog komen):

“In dit nieuwe stelsel ziet het bevoegd gezag er, net als in de huidige situatie, op toe dat niet wordt gebouwd in strijd met de bouwtechnische voorschriften of zonder dan wel in afwijking van een omgevingsvergunning en kan het bevoegd gezag in het kader van het toezicht op de naleving van de bouwtechnische voorschriften handhavend optreden als sprake is van een overtreding ter zake.

Nieuw ten opzichte van het huidige stelsel is dat het bevoegd gezag erop mag vertrouwen dat in overeenstemming met de bouwtechnische voorschriften wordt gebouwd, als er wordt gebouwd met toepassing van een toegelaten instrument voor kwaliteitsborging door een ter zake deskundige en onafhankelijke kwaliteitsborger (opmerking: het staat er, alsof de kwaliteitsborger bouwt; elke keer als ik het lees, vind ik het weer een onduidelijke zin).

(...) Het doel van de risicobeoordeling die bij de aanvraag om een omgevingsvergunning voor het bouwen dient te worden gevoegd (…), is het bevoegd gezag van een betere informatiepositie te voorzien in het kader van zijn handhavingstaak. De risicobeoordeling (…) wordt door het bevoegd gezag niet inhoudelijk getoetst bij de beoordeling van de vergunningaanvraag.

De risicobeoordeling geeft inzicht in specifieke kenmerken en de mogelijke risico’s van het bouwwerk, die het bevoegd gezag in voorkomende gevallen kan gebruiken bij het uitvoeren van het toezicht op de naleving van de bouwtechnische voorschriften. Dit kan bijvoorbeeld naar aanleiding van signalen van de kwaliteitsborger of handhavingsverzoeken van derden maar ook na ingebruikname van het bouwwerk in het kader van het toezicht op de bestaande bouw.”

Is de gemeente dan nooit aansprakelijk?

Normaal gesproken niet. Alleen als zij onrechtmatig handelt (wat dan nog eens door degene die dat stelt bewezen moet worden). Er moet dan wel écht wat aan de hand zijn. Burgemeester en wethouders hoeven de risicobeoordeling in elk geval niet inhoudelijk te toetsen, hoeven geen toezicht op de kwaliteitsborger te houden en mogen als de bouw af is op zijn eindrapport vertrouwen.

Artikel geschreven door Paul Van Hoef

Paul Van Hoef is al ruim dertig jaar uw betrokken en betrouwbare advocaat. Uw belang is zijn belang, hij stopt pas als alle wegen zijn benut. Hij is ijzersterk als het aankomt op het oplossen van juridische puzzels. Vervolgens kan hij dit duidelijk uitleggen, waardoor u te allen tijde weet waar u aan toe bent. Hierdoor kan hij u goed bijstaan om een juridisch conflict te voorkomen of te winnen.